Podróż Romantycznym powiewem Szkocji uniesion

Perypetie związane z samochodem na tyle przeciągnęły się, że zastaje nas popołudnie. Na zwiedzanie Stirling nie zostaje nam zbyt wiele czasu, zważywszy że w planach mamy dotarcie o sensownej porze w okolice wybrzeża zachodniego. Dodatkowo i aura przychylnym okiem spojrzeć na nas nie chce, nakazując słoneczku, schować się za grubą perzynę, ciężkich, szkockich chmur. Czyżby już limit szczęścia na ten dzień został wyczerpany? Kolejny raz okazuje się, że jego pokłady są nieograniczone. Sprawdza się powiedzenie, że z małej chmury wielki deszcz, a w tym konkretnym przypadku zero deszczu.

Podziwiamy Stirling i jego znamienite atrakcje,głównie średniowieczne. To miasto wielce zasłużone dla historii Szkocji, podobnie zresztą jak niedaleko stąd położone Bannockburn (miejsce glorii z 1314 roku). Na jej kartach zapisało się ono, jako arena zwycięskiej bitwy wojsk szkockich dowodzonych przez Williama Wallace'a (tak tego słynnego Bravehearta) nad wojskami angielskimi w roku pańskim 1297. Dzięki temu, słusznie przez Szkotów, dumnie prężących torsy, wychwalanemu zwycięstwu, Szkocja praktycznie wyparła Anglików ze swoich ziem. Dla upamiętnienia faktu, a zwłaszcza nie pozwolenia na wypłowienie w ludzkich umysłach postaci wielkiego bohatera, zbudowano, na obrzeżach miasta, na wzgórzu Abbey Craig, 67 metrową wieżę. Otwarta w 1867 roku, na cześć wielkiego Szkota, nosi nazwę Wallace Monument. Dotarcie do niej, z racji jej górowania nad okolicą, nie nastręcza problemów. Miejsce praktycznie w całości poświęcone jest pamięci bohatera. Znajdują się tutaj rekwizyty z historią bitwy i postacią samego Wallace'a związane (chociażby jego słynny dwuręczny miecz - claymore). Jedna z sal tematycznie związana jest z postaciami wielkich Szkotów. Aż nie do pomyślenia, że wszyscy Ci, powszechnie znani ludzie – Scott, Bell, Fleming, Napier, Conan Doyle i wielu, wielu innych, to dzieci tejże właśnie hardej i dumnej ziemi. Niesamowitej radości przysparza mi widok na popiersie Davida Livingstone'a – a jednak jakąś cząstkę wielkiego miłośnika Afryki dane mi było uchwycić. Warto nadwyrężać mięśnie w drodze na szczyt wieży, roztacza się stąd cudowny widok na okolicę. Dostrzegam m. in. renesansową budowlę zamku Stirling, miejsca kolejnych odwiedzin. Widok na zamek uświadamia mi jego historyczne znaczenie. Jest to potężna twierdza, osadzona, podobnie zresztą jak i edymburskie zamczysko, na solidnej skale. Stojąc pod nią trzeba wysoko zadzierać głowę, by dostrzec na samym czubku skały twierdzę, chroniącą w przeszłości wejścia wgłąb kraju. Jego strategiczne położenie sprawiało, że potencjalni najeźdzcy już na sam jego widok tracić musieli animusz niezbędny do ataku, a zapewne niejednokrotnie i w głowach ich kłębić się musiały myśli o zaniechaniu zdobywania zamku. Szczególnie doznania takie musiały być nieobce tym, którzy przybywali do Stirling z zachodu. Zamek stojący na szczycie 80-metrowej urwistej skały wydawać się musiał jeszcze bardziej potężny i niemożliwy do zdobycia. Ślady pierwotnych umocnień na wzgórzu pochodzą już z epoki żelaza. Hector Boece, XVI wieczny historyk szkocki, uważany zresztą za niezbyt wiarygodnego, twierdzi w swoim Historia Gentis Scotorum, że wzgórze jako pierwsi ufortyfikowali już rzymianie pod wodzą Agrykoli. Znamienna większość historyków twierdzi, że za początek fortyfikacji wzgórza uważać należy rok 1110, kiedy wzniesiono tu pierwszą katedrę. Obecny ksztalt fortyfikacji to efekt prac budowniczych z XV i XVI wieku. Z tego okresu pochodzi m. in. Great Hall, najbardziej eksponowany budynek wewnątrz murów zamkowych. Swoim żółtawym kolorem ewidentnie odróżnia się od reszty dziedzińcowej zabudowy. To efekt prac restauratorskich, które kosztem ponad 20 milionów funtów, nadały mu charakter i kolorystykę, jaka cechowała go właśnie w XVI wieku. Jest on uznawany za jeden z najwspanialszych przykładów szkockiej architektury świeckiej okresu średniowiecza. Niesamowitych wrażeń wzrokowych dostarczają, a należy wspomnieć polski akcent przy ich powstawaniu, słynne Głowy ze Stirling. Stanowią je 56 rzeżbionych kasetonów, do których wykonania sprowadzono drzewo dębowe właśnie z naszego kraju. Opuszczając zamek spoglądam na pomnik Roberta de Bruce'a, strzegący wejścia do fortecy, próbując chyba po raz ostatni ogarnąć w głowie majestatyczną budowlę i niemniej interesującą jej historię.

Po wizycie na zamku, ruszamy spiesznie w kierunku Highlands, w miejsce obrane jako wiodący i główny cel wyprawy.

Czas nieubłagalnie ucieka, przymuszając mnie, zauważam to nieświadomie, do coraz częstszego spoglądania na owalny przedmiot spoczywający na ręku i jakby coraz głośniej swym miarowym odgłosem przypominający o nadchodzącym wieczorze. Wizyta w Stirling, niesamowicie obfita w nowe doznania wzrokowe, wzbogacająca chłonny wiedzy historycznej umysł o nowe wiadomości, dostarczająca odpowiedzi na wiele zapytań, na tyle przeciągnęła się w czasie, że jestem postawiony przed koniecznością dokonania kolejnego wyboru. Kosztem Alloa Tower, XIV wiecznej, o wyjątkowo bogato wyposażonych wnętrzach, wieży, wybieram odwiedziny Doune Castle. Raz, że leży po drodze ku Highlands, dwa, że mimo wszystko jest znacznie bardziej oddziałującym na wyobraźnię budynkiem, poza tym chyba również i dlatego że termin “castle” ma dla mnie bardziej magiczny, romantyczny wydźwięk. Pomimo posiłkowania się nowoczesnymi technikami nawigacji, tropiąc drogę ku zamkowi, tracimy ślad. Bynajmniej nikt z tego powodu nie rozpacza. Widoki zza samochodowej szyby są niesamowite, wiosna zdaje się wydawać głębokie westchnienia, barwa kolorów widziana przed oczyma nieustannie zmienia się. Poranne zachmurzone niebo jakby poszło w sukurs wiośnie, pozwalając jej eksponować swą piękną, kolorową szatę na tle wolnego od chmur, błękitnego sklepienia nad głowami uniesionego. Po dotarciu do zamku, głos nie potrafi znaleźć miejsca ujścia, emocje grają, wszak widok przed oczami przerósł wszelkie oczekiwania. Nad brzegiem rzeki, w otoczeniu morza żółtych, pełnią życia kwitnących narcyzów stoi, praktycznie w całości zachowany, niesamowicie wzrok przyciągający Doune Castle. Jest on wyjątkowy wśród szkockich zamków, gdyż został zbudowany w jednym okresie i przetrwał kompletny i prawie niezmieniony po dzień dzisiejszy. Strategicznie usytuowany w dorzeczu rzek Ardoch i Teith zbytnio nie przyciągał ewnetualnych najeźdzców wizją łatwych łupów. Jego piękne położenie i stosunkowo dobrze zachowany stan pierwotny nie umknęły uwagi kinematografii. Stał się on miejscem scen dla takich filmów, jak parodia legendy króla Artura pod swojsko brzmiącym tytułem Monty Python i Święty Graal, czy też wcześniejszy Ivanhoe. Miłośnicy tych filmów zwykli urządzać sobie zjazdy w pobliżu tegoż właśnie zamku.

Szukam miejsca wyciszenia, gdzie moglbym pozwolić ochłonąć emocjom. Nie jest mi to dane, słyszę wzmożone głosy euforii wydobywające się z ust współtowarzyszy, rzut okiem w ich powiększone kontemplacją miejsca źrenice, tylko utwierdza mnie w przekonaniu słuszności wyboru dokonanego raptem kilkanaście minut wcześniej. Można by tutaj spędzić znaczniejszy niż tylko chwila szmat czasu, a emocje chyba i tak dalej grały by swoją własną, niezależną od logiki, nakazującej parcie ku miejscu docelowemu, melodię.

Pomimo już kilkuminutowej jazdy samochodem, dalej słyszę podniesione głosy. Wypadałoby uciszyć towarzystwo, wszak nie sprzyja to zbytnio koncentracji niezbędnej do prowadzenia samochodu. Zdaję jednak sobie sprawę, że mimo wszystko i ja, może nawet w najbardziej znaczący sposób jestem uczestnikiem tych echów i achów, wydawanych z płuc na wspomnienie uroku widzianego wcześniej miejsca. Wiem, że wkrótce ich żądne takich widoków oczy, znajdą nowe obiekty uwielbienia. Wszak droga prowadzi wprost do Loch Lomond and Trossachs National Park. Tutaj bynajmniej o piękne widoki trudno nie jest. Region ten często nazywany bywa Highlands w miniaturze. W którą stronę by nie spojrzeć, nawet najbardziej obojętny na obrazy przewijające się przed oczyma umysł, znajdzie miejsce, któremu poświęcić należy co najmniej rzucenie okiem. Historia miejsca, którą opowiadam towarzyszom, dodatkowo wzmaga ich podniecenie. Kraina Trossachs to kolejne miejsce związane z ważną postacią. Tu urodził się chyba najsłynniejszy poganiacz bydła Robert MacGregor zwany Rob Royem (data urodzin nieznana, ochrzczony 7 marca 1671 r., zmarł w 1734 r., został pochowany w Balquhidder). Cieszył się sławą "szkockiego Robin Hooda", a był ponoć zwykłym rzezimieszkiem, Walter Scott uczynił go bohaterem swojej powieści. A Michael Caton – Jones, reżyser, który wprowadził szkockiego Janosika, zresztą bardzo umiejętnie, na ekrany kin, proces wybarwiania jego postaci doprowadził do perfekcji. Bohater, jednego z moich ulubionych filmów, jest osobą wybitną, człowiekiem szlachetnym i walczącym o wartości takie jak honor, ojczyzna, równość z niespotykanym uporem i pasją. Mijany po drodze Callander, jest miastem, w którym postać Rob Roy'a jest szczególnie eksponowana i które z tegoż faktu czerpie największe zyski. Tutejsze “Rob Roy Centre” o niedobór turystów, zwłaszcza po sukcesie filmowym dzieła opiewającego postać bohatera, martwić się nie musi.

Przemierzając tereny Loch Lomond and Trossachs National Park docieramy do miejscowości Tyndrum, gdzie znajduje się rozgałęzienie dróg. Pierwsza z nich biegnie wprost ku Highlands, przecinając po drodze malowniecze wrzosowiska Rannoch Moor oraz sławną dolinę Glen Coe. Ta, którą wybieramy, pamiętając że pierwszą bedziemy za kilka dni wracać z wojaży po Highlands, odbija w lewo ku terenom hrabstwa Argyll. Wkrótce mijamy po lewej stronie najdłuższe słodkowodne jezioro Szkocji - 41 kilometrowej długości Loch Awe. Według miejscowej legendy zostało stworzone przez wiedźmę, a nastepnie zasiedlone przez potwora, w dodatku znacznie obrzydliwszego niż ten w Loch Ness. Zaczynam uważnie spoglądać na taflę jeziora. Wkrótce widok zza okna zmusza nas do gwałtownego hamowania. Ten moment wymaga niezwłocznego uwiecznienia, w końcu stan taki nie będzie trwał wiecznie. Rozciągająca się nad Loch Awe tęcza wprawdzie nie przypomina ani wiedźmy, ani tymbardziej potwora, ale doznania jakich dostarcza niewątpliwie wywołałyby w potencjalnym obserwatorze naszych emocji, wrażenie jakoby co najmniej jakiegoś potwora ujrzeć dane nam było. Stanowiłoby zaprzeczenie własnej naturze, opuszczenie tegoż miejsca bez chociażby kilkukrotnego skierowania palca na przycisk aparatu służący utrwaleniu zastanego przed oczyma stanu ducha matki natury. Aż cisną się na usta słowa słynnej grupy rockowej Queen - “a kind of magic”. Wszak inaczej niż przy udziale magii, matka natura nie mogła aż do tego stopnia zawładnąć naszymi duszami i emocjami. W oddali widać ruiny, położonego na małej wysepce, usytuowanej pośrodku Loch Awe, Kilchurn Castle. Pocieszam strapionych współtowarzyszy, że baczniej przyjrzymy się im w trakcie jutrzejszego rekonesansu po tych terenach.

Wydaje się, że limit doznań estetyczno – duchowych został już wyczerpany. Dzień wydaje ostatnie oddechy przed skierowaniem swych kroków w miejsce spoczynku i nabraniem sił przed kolejnym, jutrzejszym przychylaniem nam swego pogodnego, słonecznego oblicza. I nam ta wieczorna atmosfera zaczyna się udzielać, głowy prawie już przyjmują pozę do zajęcia wygodnej pozycji na pachnącej poduszeczce, wymęczone kończyny już prawie rozluźniają naprężone w nich mięśnie, jakby w świadomości, że chwila ich funkcjonalności dobiega końca. Ale w przyrodzie nie ma miejsca na prawie, matka natura w dalszym ciągu pragnie nas zaskakiwać, nie pozwoli nam wypocząć, nim nie roztoczy nad nami pełnej gamy swych barw i nie zaprezentuje w pełni swego piękna. Widać chce dostarczyć pożywki dla snów, które będą snuć marzenia o miejscach dnia dzisiejszego widzianych. Zmusza nas do kolejnego gwałtownego hamowania (które to już z kolei) i kolejnego przyklaśnięcia jej przedstawieniu. A widziany przed oczami zachód słońca na tle Loch Etive zaskakuje niesamowitym błękitem. Nigdy w życiu nie było mi dane takiego pożegnania słońca z ziemskim padołem spatrzyć. Wszak dotychczasowe skojarzenia z zachodem słońca przybierały kolory różnorakich odmian fioletu, czerwieni, pomarańczu, odmian koloru bordo, czasem towarzyszyła im żółć. Nigdy jednak oczom nie było dane ujrzeć tak niebieskiego, przepięknego zachodu słońca. Nie sposób nie ulec czarowi zastanych pejzaży i tej niesamowitej mieszanki błękitów, z domieszką fioletów oraz dodatkiem znacznej "szczypty" uroku Szkocji nie uchwycić :). Dodatkowego smaczku dodaje im całe morze wprost zółciutkich, wiosennych narcyzów oraz kilka łódeczek spokojnie na wodach Loch Etive kołyszących się.

W średniowieczu za takie praktyki okultystyczne, budzące w widzu ambiwalentne uczucia, a to strachu, a to podniecenia i zachwytu z drugiej strony, ich autor, w tym wypadku - matka natura niewątpliwie zostałby spalony na stosie. Tylko kto wówczas dostarczałby nam takich przeżyć, kto sprawiałby że w pamięci przywoływalibyśmy maksymę – “chwilo trwaj, chwilo jesteś piękna”. A sam nieświadomie na tym właśnie się przyłapałem. Przed opuszczeniem tego miejsca i skierowaniem się na zasłużony spoczynek, podziwiam majestatycznie rozciągający się nad brzegami Loch Etive 150 metrowy Connel Bridge. Jakże błękitna poświata zachodzącego słońca czyni go urokliwym. I on miał swoje wielkie chwile w historii kinematografii. “Występował” w filmie z 1984 roku pod tytułem “Eye of the Needle” (w polskiej wersji zatytułowanym “Igła”), gdzie sam Donald Sutherland po przejechaniu skradzionym motocyklem przez most, wrzuca go następnie w otchłanie Loch Etive, z uwagi na wyczerpanie zasobów paliwa. Po przebyciu tej samej, co sławny aktor, trasy, docieramy wkrótce na zasłużony spoczynek.

Wisieńką na torcie, jakim niewątpliwie były doznania dnia dzisiejszego, bogate w niesamowite widoki, okraszone cząstką historii, szczyptą legend, ale i w znacznym stopniu naznaczone przejawami magii, jest fakt, iż gościć nam dane będzie u starszego, przemiłego Państwa, w ich gustownie i na stary styl urządzonym guesthousie.

Ale prezentów na moje urodziny,  przypadające na czas szkockiej eskapady, dostarczyła mi matka natura. Chyba lepszych nie byłbym w stanie sobie wymarzyć. Po raz kolejny uświadamiam sobie, że doznania duchowe są droższe niźli nawet najzłotsza ze złotych sztab.

Po smacznym śniadaniu niezwłocznie ruszamy w drogę. Szkoda tracić czas, gdy wizja niesamowitych doznań szkockiego łona wprost kusi. Znów przejeżdzamy po Connel Bridge. Nie wywołuje już takich emocji jak wczorajszego wieczoru, już nie sprawia wrażenia, jakoby był wytworem kogoś innego niż tylko ludzkich fantazji i rąk.

Ponownie docieramy nad Loch Awe, by tym razem z bliższa przyjrzeć się jego największej atrakcji – ruinom Kilchurn Castle. Zamek, zbudowany w 1540 roku, należał do słynnego rodu Campbellów. Po zniszczeniach dokonanych uderzeniem piorunu w roku 1760 został opuszczony i popadł w ruinę. Widok na zamek jest tak wspaniały, że nie sposób przyglądać mu się wyłącznie z oddali. Jego majestatyczna sylwetka wprost zaprasza do zawarcia bliższej znajomości. Bagnista łąka, stanowiąca przeszkodę ku bliższemu zapoznaniu się, kryje wiele niespodzianek na drodze ku jego ruinom. Ale dla takich widoków warto poświęcić nie tylko buty :). Ruiny zamku otoczone są pięknymi górami, wokół rozpościera się zielone, kwitnące oblicze wiosny, a całości dopełnia niebiesko blyszcząca tafla jeziora Loch Awe. Ciężko wyobrazić sobie bardziej zapierający dech w piersiach widok. Ukradkiem spoglądam na stronę tytułową przewodnika o Szkocji, trzymanego w ręku. Obraz sprzed oczu jest tożsamy. Nie może dziwić fakt, że jest to jeden z najchętniej fotografowanych zamków Szkocji. Wokół wielu wędkarzy próbujących zdobyć rekordowy okaz łososia, z których słynie jezioro. Właśnie tutaj, mając przed oczami widok na te niesamowite ruiny, dokonano w 2002 roku odłowu najwiekszego w historii całej Wielkiej Brytanii łososia (czyż nie ma w tym fakcie szczypty magii ?). A nadmienić należy, że stworzono im tutaj warunki wprost wyśmienite. Nawet tamę, mającą na celu utrzymanie odpowiedniego poziomu wody w Loch Awe wyposażono w urządzenie umożliwiające wędrówkę łososi na tarło. Chwilę odjazdu przeciągamy maksymalnie, wszak widok zachęca do możliwie najdłuższego kontemplowania miejsca.

Docieramy do Inveraray, malowniczego miasteczka, położonego nad zachodnim brzegiem Loch Fyne. Słynie ono przede wszystkim z pięknego zamku Inveraray Castle. Jest on zupełnie innym rodzajem zamku, niż do tej pory widzieliśmy. W żaden sposób nie przypomina bastionu obronnego, toteż słusznie wydaje się, że jakichkolwiek funkcji obronnych pełnić nie mógł. Sprawował co najwyżej funkcję reprezentacyjnego pałacu. Wzniesiony stosunkowo późno, ostateczny kształt przybrał w 1789 roku. Stanowiący mieszankę stylów baroku, palladian i gotyckiego, pałac, wzrok podziwiających przyciąga zwłaszcza swoją niespotykaną seledynową barwą. Do dzisiaj jest siedzibą klanu Campbell. Obecnie rezyduje tutaj Duke of Argyll, stąd część zamku wyłączona jest z możliwości odwiedzin. We wnętrzu na uwagę zasługuje zwłaszcza Sala Zbrojowa, gdzie wywieszono arsenał broni pochodzących z XVI i XVII wieku, w tym dirk i sporran należące do słynnego Rob Roy'a MacGregor'a (1671-1734). Sala słynie z tego, że ma najwyższy pułap w Szkocji - prawie 69 stóp, tj. 21 metrów. Widok w górę jest niebywały, nie widać końca, wszędzie wiszą różnorakiego rodzaju bronie.

Opuszczając pałac kierujemy się w stronę górującego nad okolicą wzgórza Dun na Cuaiche. Wszak mały rekonesans w góry, przed jutrzejszym atakiem na Bena Nevisa, jest jak najbardziej wskazany. 4,5 kilometrowa trasa biegnie przez wyjątkowo zielony las, nawet pnie drzew obrośnięte są gęstą zieloną roślinnością. Coś takiego widzę po raz pierwszy w życiu. Na szczycie usytuowana jest wieża, którą w 1754 roku zbudowano dla upamiętnienia masakry dokonanej na 17 Campbellach, właścicielach tych ziem, przez Markiza of Atholl. Mnie najbardziej inspiruje widok na okolicę Inveraray i samego Loch Fyne, a w szczególności miniaturową z tej pozycji bryłę zamku. Jak nieopamiętały pstrykam zdjęcia, zastane widoki wymagają utrwalenia. A że dzieje się to w szaleńczym pędzie, widać taki Szkocji czar, że owładniętego jej urokiem jegomościa, trudno posądzić o jakiekolwiek pokłady racjonalizmu w jego zachowaniu.

Wybieramy okrężną drogę, by dostać się do miasteczka Oban, chcąc niezwykle krętą i wąską, nadbrzeżną drogą, przemierzyć tereny historycznego królewstwa Dalriady. Mijamy jeden z najważniejszych celtyckich zabytków – dostojne ruiny Dunadd Fort.

Po dotarciu do Oban, o którym nieprzypadkowo zwykło mówić się – brama do Highlands, pierwsze kroki kierujemy do restauracji, głód po wielogodzinnej włóczędze dał znać o sobie. Pracującym tam Polakom podświadomie zazdroszczę możliwości zamieszkiwania tak niesamowicie pięknego miejsca. Ten największy zachodnio-szkocki porcik, swym niezwykłym urokiem już od czasów wiktoriańskich zwykł przyciągać na swe łono całą rzeszę turystów. Sama królowa Wiktoria okresliła tą miejscowość jako “jedną z najpiękniejszych w jakich kiedykolwiek mieliśmy okazję być”. Oban, dzięki niezliczonej ilości połączeń promowych, stwarza możliwość “poskakania” po pobliskich wyspach – Mull, Kerrera, Lismore, Coll i wielu, wielu innych. Największą atrakcją miasteczka jest górująca nad nim, przypominajaca nie tylko w zamierzeniach jej fundatora, Johna Stuarta Mc Caig'a, rzymskie Koloseum, wieża Mc Caig's Tower. Panorama miasta i całej zatoki wprost skłania do rozmarzenia się. Dodatkowym impulsem ku temu są promyki słoneczne, przeciskające się misternie przez łuki konstrukcji i okraszające słoneczną poświatą tutejsze niesamowite okazy flory.

Stąd kierujemy się ku kolejnej pobliskiej atrakcji, ruinom zamku Dunollie Castle. Przechadzając się nadmorskim wybrzeżem dostajemy aż skrętoskłonu od nadmiaru odchylania głowy a to w jedną, a to w drugą stronę. Strategicznie położony na znacznym wzniesieniu Dunollie Castle został zbudowany w początkach XIII wieku przez klan Mac Dougall's. Obecnie w jako takim stanie zachowała się jedynie jedna z wież, której uroku dodaje bujnie obrastająca ją zielona roślinność. Nie trzeba nadmieniać, że widok roztaczający się z zamkowego wzgórza na pobliskie wybrzeże, wraz z grupą najbliższych wysp, jest wielce inspirujący.

Powoli nadchodzący zmrok zmusza nas skierować nasz czterokołowy pojazd w kierunku noclegowni starszego miłego Państwa. Po drodze do zobaczenia mamy jeszcze jeden zamek. Jakże miłą w skutki, jak się wkrótce okazało, jest pomyłka nawigacyjna pilota wyprawy (czytaj mnie :)). Niezamierzenie docieramy, o zachodzie słońca, nad piękną, wtuloną w objęcia urokliwych wydm, piaszczystą plażę Ganavan Sands. Kolejny już dzień jest nam dane być świadkami niezwykłego zachodu słońca. Jako, że jest on zwiastunem nadchodzącej nocy, niestety nie przeciągamy czasu i mkniemy przed siebie.

Już w półmroku docieramy pod kolejny, który to już na naszej drodze, zamek – Dunnstafnage Castle. To tutaj w dawnych czasach przechowywano ponoć słynny “kamień przeznaczenia” nim Edward I zawłaszczył go, umieszczając w Opactwie Westminster. Na bramie widnieje tabliczka informująca, że zamek jest zamknięty. Nie dajemy jednak za wygraną i ścieżką przez las, a następnie wokół nadmorskiego wybrzeża docieramy pod jego majestatyczne mury. O zmroku zamek nie jest w stanie skutecznie roztoczyć swojego uroku, co potwierdzają zresztą późniejsze zdjęcia. Toteż w dosyć przyśpieszonym tempie opuszczamy wokółzamkowe posiadłości. Jakież jest nasze zdziwienie, gdy okazuje się, że brama wejściowa była otwarta i wystarczyło ją pchnąć.

W końcu o dosyć późnej już porze osiągamy ostatni cel, a zarazem punkt wyjściowy, dzisiejszego dnia, guesthouse naszych przemiłych gospodarzy. Jutro opuścimy ich szykownie urządzony domek, kierując się wprost ku górzystym Highlands. Przed udaniem się do krainy snów, znajdujemy odpowiedź na nurtujące nas pytanie. Zastanawialiśmy się jak to jest, że tutejsza szkocka, jakże przyjemna w dotyku trawa, mimo nie używania kosiarek, jest tak starannie przystrzyżona. Okazuje się, że funkcjonują tutaj naturalne kosiarki, ujawniają się po zmroku, a ich liczba jest wręcz niepoliczalna. Zza okna obserwujemy harce niezliczonej rzeszy malutkich króliczków.

Przed wtuleniem się w poduszkę wspominam widoki mijającego dnia. Ich ogrom zmusza mnie do przemyśleń. Jak pojemne muszą być znajdujące się w naszych głowach szufladki odpowiadające za wspomnienia, by pomieścić ich nieograniczoną liczbę. Niewątpliwie te z dnia dzisiejszego znajdą się w najszlachetniejszej z tych szufladek, wyściełanej zapewnie atlasami i jedwabiami, o ścianach mieniących się brokatem, złotem, perłami i wszelkimi atrybutami ze szlachectwem związanymi. Aż się boję na myśl o kondycję moich szufladek, mając na względzie konieczność znalezienia miejsca na doznania i wspomnienia kolejnych dni.

Rano, po nostalgicznym pożegnaniu z naszymi gospodarzami ruszamy w kierunku Highlands. Dziś czeka na nas prawdziwe wyzwanie. Pogoda, dzień kolejny ukazując swe słoneczne oblicze, wręcz zachęca do stawienia mu czoła. Mijając po drodze Appin uświadam sobie, że to miejsce akcji powieści Roberta Louisa Stevensona, jednego z moich ulubionych pisarzy dzieciństwa, zatytulowanej “Porwany za młodu”. Od razu przypomina mi się fantastyczna muzyka filmowa Vladimira Cosmy z ekranizacji tej książki. Niesamowicie pasuje ona do szkockich pejzaży. Żałuję, że nie mam jej ze sobą, niezwłocznie zaprosiłbym uszy współtowarzyszy na tak przyjemną rozpustę.

Następny, wręcz zza zakrętu, widok skłania umysł ku kolejnym muzycznym skojarzeniom. Tym razem w myślach wysłuchuję ścieżki dźwiękowej z samego “Highlandera”, kolejnego z bliskich mi filmów. Przystajemy bowiem na parkingu, by na sesję fotograficzną zaprosić tym razem Castle Stalker. To właśnie w jego murach kręcono część scen do wspomnianego “ Highlandera” z ponadczasową rolą Christophera Lamberta, ale również i końcowe sceny do nadmienianego już przy okazji odwiedzin Doune Castle, filmu “Monthy Pyton i Święty Graal”. Zamek, zbudowany na otoczonej wodami Loch Linnhe “skale kormoranów, znajduje się obecnie w rękach prywatnych. Jego zwiedzanie możliwe jest wyłącznie w terminach wyznaczonych przez właściciela i to dosłownie kilka dni w roku tylko. Twierdza, wzniesiona około 1320 roku przez klan Mac Dougall, jest jednym z motywów chętnie umieszczanych na widokówkach ze wschodniej Szkocji. Zastany widok skłania mnie tylko ku przyznaniu racji wydawcom tychże widokówek.

Dalsza droga prowadzi przez coraz bardziej górzystą okolicę, to znak że jesteśmy już w Highlands. Wkrótce docieramy pod majestatycznie górującego nad okolicą Bena Nevisa, najwyższy ze wszystkich szkockich “munrosów”, a jednocześnie najwyższy szczyt w całej Wielkiej Brytanii. Munrosami określa się, na cześć Sir Hugh Munro, który skatalogował szkockie szczyty jako pierwszy, te z nich, które przekraczają ponad 3000 stóp (914,4 metra). Według najnowszych obliczeń liczba Munrosów stanęłą obecnie na 284. Prowadzi się nawet nieoficjalne tabele zdobywców wszystkich tych wzniesień. Jak dowodzą najnowsze z nich, zdobywcami wszystkich munrosów jest obecnie ponad 4000 osób. Najciekawszym jest, że sam twórca listy – Hugh Munro, nie zdążył zdobyć ich wszystkich. Do zaliczenia w poczet “Munrosowców” brakło mu tylko dwóch szczytów. Wydaje mi się, że warto tu wspomnieć o paru innych jeszcze ciekawostkach. Otóż człowiekiem, który w najszybszym czasie skomletował wszystkie munrosy, choć mniejsza tu o nazwisko, był Charlie Campbell. Wznioślejszym jest fakt, iż dokonał tego bagatela – w 48 dni i 12 godzin. Z kolei niejaki Steve Fallon skompletował całą listę aż 13 razy.

Mnie było dane stawić czoła pierwszemu z nich, jednocześnie najwyższemu i najpopularniejszemu – Benowi Nevisowi. Wzniesiony na 4410 stóp (1344 m.) szczyt, dla człowieka w cieniu gór zrodzonego i niejako w ich towarzystwie codzienne życie pędzącego, swoimi wymiarami nie mógł powalić na kolana. Wszak tatrzańskie wierzcholki, czy również i hiszpański Bola del Mundo, które to miałem okazję już zdobyć, przewyższają Benia niemal dwukrotnie. Sprawa wydawała się prosta, niczym wycieczka niedzielnych turystów w klapeczkach. Jak się później okazało, szacunku dla gór nigdy za mało. Tymbardziej, gdy nazwa góry w miejscowym języku gaelic tłumaczona jest jako “złośliwa góra”.

Opuszczając parking samochodowy udaliśmy się trasą wprost przed siebie. Mimo największych starań, nie było nam dane spatrzyć celu naszej trekkingowej wyprawy. Wszak nie było nam wiadomym, iż ujrzenie oblicza Benia nie jest możliwe. Zasłaniają go inne szczyty, których dopiero wyminięcie umożliwia bezpośredni atak nań. Wkrótce trasa, dosyć stromo i serpentynowo wijąca się pod gorę, daje odczuć mięśniom wspinaczkę, a lekceważąco traktującą szczyt głowę zmusza do weryfikacji uprzednich poglądów. Wszakże suma przewyższeń koniecznych do zdobycia góry jest powalająca. Szczyt atakuje się praktycznie z poziomu morza (około 20 metrów ponad nim), co sprawia, że pokonać trzeba przewyższenie o wartości ponad 1300 metrów, a to już poważnym wyzwaniem być musi. Nie raz rodzą się w zmęczonym organiźmie myśli, by odpuścić sobie resztę trasy, kosztem chociażby smaczniutkiego obiadku w restauracji na dole. Nie raz człowiek zastanawia się nad racjonalizmem swego zachowania. Miast spędzić w miłym gronie Święta Wielkanocne, pcha się pod “głupią górę”, oblewając organizm litrami potu, narażając mięśnie na nieziemski wysiłek, a umysł zmuszając do coraz częstszego zadawania sobie pytań ile jeszcze. Tyle wysiłku, by zdobyć cholerną górę, musi organizm z siebie wydobyć, wzamian za możliwość krótkiego wypoczynku na jej wierzchołku. I wtedy trudy górskiej mordęgi rekompensują cudowne widoki z górskiego zbocza. A to na pobliskie jeziorko Lochan Meall an t - Siudhe, a to na majestatyczne góry wznoszące się wszędzie wokół, morskie wybrzeże oblewające je z każdej możliwej strony, wreszcie na malutkie miasteczka wtulone w górskie doliny i w ich cieniu swoje własne życie toczące. Widok ów wynagradza wszelkie niedogodności. Człowiek już wie, że wszystko można kupić dzięki właściwej karcie kredytowej, ale takich widoków nigdy. Takie widoki są bezcenne. Natchniony własnymi przemyśleniami znów żwawiej brnę pod górę. Niestraszne mi zimno panujące u szczytu i zmuszające do wyciągnięcia schowanych w plecaku ciepłych ubrań. Tutaj już t – shirt nie wystarczy, kraina wiecznej zmarzliny wita nas śniegiem i mrozem. Amplituda temperatur pomiędzy poszczególnymi etapami wspinaczki sięga ponad 20 stopni Celsjusza. Kolejny raz muszę chylić czoła przed najwyższym z munrosów. Wreszcie, zza sąsiedniego szczytu Carn Mor Dearg, wyłania się sylwetka Bena Nevisa. Dostrzegam w oddali usytuowaną na jego szczycie stację meteorologiczną I już wiem, że go zwyciężyłem, że mimo wielu uprzykrzeń i złośliwości z jego strony nie poddałem się. Pierwszy munros zdobyty! Świadomość ta dodaje mi sił w drodze na dół, która wydaje się jakby łatwiejsza. Zapewne dzięki wzmożonej aktywności endorfiny, hormonu szczęścia, który po zdobyciu szczytu, wydziela się w moim organiźmie w znacznych jak mniemam ilościach, tłumiąc równocześnie uczucie drętwienia i bólu.

W odpowiedniku naszego Zakopanego, wtulonym w góry i równie obleganym przez turystów, Forcie William, zjadamy wieczorny obiad. Smakuje wyśmienicie.

Stąd kierujemy się, z małym postojem wokół ruin (a jakże) zamku Inverlochy Castle, do miejsca naszego spoczynku. Wyczerpany górską mordegą organizm namiętnie wyczekuje miejsca niezbędnego do regeneracji.

Dzisiejszy dzień ma być równie płodny w miejsca warte naszych odwiedzin. Toteż po smacznym śniadaniu niezwłocznie ruszamy w drogę. Mijamy Fort Augustus ze znanym Clansmen Centre, muzeum poświęconym budowie Kanalu Kaledońskiego. Zza samochodowej szyby widzimy serię śluz, będących częścią owego kanału.

Po niedługim czasie docieramy do Drumnadrochit. To bardzo popularne miasteczko. Rzeszę turystów przyciągają tu zwłaszcza wszechobecna historia, świat legend, fantastyki i ludzkiej rozbujałej wyobraźni. Na obrzeżach miasta podziwiamy jeden z dwóch magnesów doń turystów wabiących, mianowicie ruiny słynnego zamku Urquhart Castle. Jest on nieodłącznie związany i z drugim. Usytuowany jest bowiem na brzegu słynnego jeziora Loch Ness, a nazwa ta każdemu z czytających zapewne wiele mówi. Legenda mówi, że miejscowy potwór - Nessie bardzo sobie upodobał okołozamkowe okolice. Jakoś nie było nam dane się o tym przekonać. Urquhart Castle zbudowany został w początkach XIII wieku, choć dostarczono dowodów wcześniejszego osadnictwa w tym miejscu przez wojowniczych Piktów. By nie dostał się w ręce Jakobitów, właściciele zniszczyli go w 1692 roku. W taki stanie, dosyć znacznie zrujnowanym, kusi oko turystów i fanatyków obu legend (zamkowej i potwora) do dzisiaj.

Będąc przy nadziei ujrzenia Nessie, uznaliśmy, że być może łatwiejszym będzie jego dostrzeżenie penetrując Loch Ness od strony wody. Stąd też wybraliśmy się na pokładzie “Nessie Hunter” na jego poszukiwania. Loch Ness jest największym objętościowo i jednym z najgłębszych słodkowodnych zbiorników w całej Wielkiej Brytanii. Kapitan naszego statku George Edwards jest podobno odkrywcą największej głębi w jeziorze (około 240 m), a równocześnie człowiekiem niezłomnie wierzącym w istnienie potwora. Niesawowitych wrażeń dostarcza widok ruin zamku od strony tafli jeziora. To jedyne czym możemy się delektować w czasie rejsu. Potwora spatrzyć dane nam nie było i to nawet przy pomocy najnowszych sonarów, GPS – ów i innych “technicznych tropicieli” zjawy. Być może jest to przywilej wyłącznie ludzi stanu duchownego, wszak pierwszym któremu potwór się ukazał był podobno sam Święty Kolumban. Zakonnikowi udało się nawet udobruchać potwora na tyle, iż w dalszym stanie mógł prowadzić ewangelizację na tych ziemiach.

Nieco rozczarowani wynikami naszych poszukiwań, ale wielce zadowoleni z faktu przeżywania tej detektywistycznej przygody, jak i widoków, które naszym oczom się ukazały, ruszamy w dalszą drogę. Nasza trasa biegnie ku przyciągającej swym urokiem wyspie Skye. Po drodze zaliczymy kilka przystanków w miejscach, do ich penetracji jak najbardziej zachęcających. Pierwszy z nich, choć niezaplanowany czynimy już wkrótce. Pasące się na zielonej, pięknowiosennej trawce, bydło szkockie, o długim jasnobrązowawym włosiu i słynnych snobistycznych grzywkach a la Elvis Presley, wymaga uchwycenia kadrem aparatu.

Niedługo, po odbiciu przed Fort Augustus w prawo, przecinamy niesamowicie piękną dolinę Shiel ze słynnymi szczytami Five Sistars of Kintail. Etymologia nazwy szczytów jest ściśle powiązana z miejscową legendą. Zgodnie z nią podróżujący tymi ziemiami dwaj irlandzcy królewicze zakochali się, jak to w takich legendach bywa, w córkach miejscowego króla (King of Kintail). Książęta wrócili do Irlandi ze swoimi wybrankami, przysięgając jednocześnie królowi Kintail przysłać swoich pięciu braci, by węzłem małżenskim połączyć ich z pozostałymi pięcioma córkami króla. Księżniczki wyczekiwały ich przyjazdu przez całe swoje życie. Będąc przy nadziei dotrzymania danego słowa poprosiły maga (Grey Magician of Coire Dhunnaid) o dar nieśmiertelności. Ten zamienił je w pięć pięknych gór, których widok na każdym przejeżdzającym tymi stronami ma wywoływać wyłacznie pozytywne odczucia. Nie inaczej, siejąc euforystyczne spustoszenie w naszych głowach, podziałał i na nas.

Wkrótce przed oczami dostrzegamy kolejny, nie pozwalający pozostać nam obojętnymi, cudowny widok. Na małej wysepce, oblewanej błękitnymi, niebywale spokojnymi wodami jeziora Loch Duich, w otoczeniu wysokich, niezwykle dostojnie i dumnie prężących się gór, stoi wspaniały zamek Eilean Donan Castle. Nie może dziwić fakt, że jest on jednym z najbardziej rozpoznawalnych, a równocześnie jednym z najchętniej fotografowanych zamków w całej Szkocji. Jednocześnie twierdzą najczęściej użyczającą swego wdzięku kinematografii. To tutaj kręcono takie filmy jak - “The Private Life of Sherlock Holmes”, “Loch Ness”, “Elizabeth – The Golden Age”, czy też wspominanego już “Highlandera” oraz jedną z części Bonda - “The world is not enough”. Zamek wzniesiony w w początkach XIII wieku, dla ochrony prze Vikingami, należał do klanu Matheson. Po zniszczeniach dokonanych w trakcie walk z Jakobitami, odrestaurowano go na początku XX wieku. Ta unikalna kompozycja zamku, noszącego miano najbardziej romańskiego w całej Szkocji, wraz z pięknym wąskim mosteczkiem, prowadzącym wprost ku jego bramie, w otoczeniu niespotykanej wręcz żółci, jaką ubarwiają okolice gęsto brzeg porastające krzewy żarnowca, wręcz skłania do uzewnętrznienia się najgłębiej w duszy schowanych pokładów romantyzmu. Człowiek mógłby tu zostać wiecznie, a jedyną i wystarczającą pożywką dla organizmu były by okoliczne pejzaże. Poprzestajemy na zachłystywaniu się obrazem zamku z zewnątrz, 20 minut jakie pozostało do zamknięcia jego wnętrza, nie jest zapewne wystarczającym dla zwiedzenia tak pięknej twierdzy.

Mkniemy ku rysującym się w oddali szczytom wyspy Isle of Skye. Wyspa Mgieł wita nas cudownym zachodem słońca. Obecnie możliwe jest dotarcie wprost na wyspę bez konieczności korzystania z przeprawy portowej. Wszystko to za sprawą Skye Bridge, który od 1995 roku łączy wyspę ze stałym, szkockim lądem. Wygląda on jakby prowadził wprost do nieba (Sky :)). Widoki stąd rozpościerające się zapierają dech w piersiach. Uwagę przyciąga zwłaszcza malutka latarnia morska, strzegąca wejścia do cieśniny.

Każdego dnia mieliśmy przyjemność spędzać zachód słońca w niesamowitej scenerii. Nie inaczej dzieje się i dnia dzisiejszego. Po dotarciu do ślicznej, malutkiej i pierwszej na wyspie miejscowości Kyleakin, kierujemy się bezpośrednio ku strzegącym morskiego brzegu, ruinom Moil Castle. Do dzisiaj jednym z najczęstszych obrazów, przywoływanych w myślach, jest ten roztaczający się z zamkowego wzgórza na malutki porcik, z całą masą niedużych stateczków, a wszystko to w pomarańczowo – czerwonawej oprawie, jakiej dostarcza nam zachodzące słońce. Moil Castle to chyba najstarszy z zamków, jaki na pięknej szkockiej ziemi miałem okazję zobaczyć. Jednocześnie, być może dlatego też, najbardziej zniszczony. Ostały się de facto dwie pionowe ściany. Pomimo tego jakiś wewnętrzny głos nakazuje uznać to miejsce za niezwykle piękne i romantyczne. Wzniesiony w X wieku zamek, strzegł wejścia do cieśniny na Loch Alsh. Norweska księżniczka, zwana Zuchwałą Mary, pobierała tutaj “haracze” od przepływających statków. Należąca do rodu Mac Kinnon twierdza, z niewyjaśnionych do końca powodów została opuszczona przez właścicieli w początkach XVII wieku, przeistaczając się w ruinę.

Zmrok zmusza nas do solidniejszego naciśnięcia pedału gazu, droga do miejsca noclegu bowiem daleka. A wszystko przez to, że mój durny umysł ubzdurał sobie, że najlępszym miejscem na spędzenie ostatniej nocy w szkockich Highlands, jest sławetna dolina Glencoe. Późną nocą docieramy do naszego, internetowo, wyszukanego hostelu. I jest to, z ręką na sercu, najgorszy “powiernik snów” w jakim miałem okazję bywać, a nadmieniam, że trochę ich już było. Nawet największemu wrogowi nie życzyłbym spędzenia nocy w tymże miejscu.

Rano spiesznie, a to trawieni chęcią jak najpilniejszego opuszczenia tego miejsca, a to kuszeni wizją pięknych widoków tutejszej sławnej Doliny Glencoe, udajemy się w trasę. Dolina Łez, jak zwykło tłumaczyć się z języka gaelic jej nazwę, jest jednym z najbardziej majestatycznych i pobudzających krew do szybszego krążenia miejsc w Szkocji. Dolina, wąsko wciśnięta pomiędzy okoliczne dzikie góry, była świadkiem tzw. masakry z Glencoe, gdy 13 lutego 1692 r. od 38 do ponad 70 (według różnych źródeł) mieszkańców wioski Glencoe, głównie członków klanu MacDonald (w tym kobiet i dzieci), zostało haniebnie zabitych przez żołnierzy króla angielskiego Wilhelma III. Być może i z uwagi na ten fakt nazwę Dolina Łez należy uważać za jak najbardziej słuszną i wskazaną. Mój wzrok w szczególności przykuwa po lewej stronie ciągnące się pasmo Aonach Eagach. Ten niezwykle trudny technicznie szczyt (w zasadzie jest ich kilka), będzie jednym z magnesów, przyciągających mnie kolejny raz do Szkocji, a zarazem następnym na mej jakże ubogiej liście zdobytych Munrosów. Do uszu napływają ogłosy pozostałych szczytów otaczających dolinę, miarowym odgłosem zachęcające do ich zdobywania. Buachaille Etive Mor, czy Bidean nam Bian ślą nie mniej przekonujące zaproszenia.

Nim zdołaliśmy ochłonąć z widzianych przed chwilką miejsc, natura funduje nam kolejny pobudzający krew ku szybszemu krążeniu widok. Tym razem przecinamy równie słynne wrzosowiska Rannoch Moor. Jakie harce wyczyniać musi, pobudzony hormonem szczęścia, organizm w tym miejscu jesienią, w okresie kwitnienia wrzosów, kiedy cała olbrzymia jego połać (130 km²) przypominać zaczyna fioletowe bezkresne morze. Wszak i teraz, pomimo uboższego repertuaru chwytów stosowanych przez naturę, by zauroczyć potencjalnych odbiorców jej piękna, widok zdaje się być niesamowity. Oprócz wspomnianych wrzosowisk, dopatrzyć się można tutaj niezliczonej ilości jezior, bagnisk, strumyków, pagórków. Całości dopełnia ogromna liczba przedstawicieli świata flory. Rannoch Moor jest terenem ostatniej działalności lodowcowej w całej Wielkiej Brytanii. Również i na tych terenach toczyła się akcja powieści "Porwany za młodu" Roberta Louisa Stevensona.

Po krótkim postoju w Stirling docieramy do stolicy kraju, pięknego Edynburga. Tutaj szkocka przygoda wiekszości ze współtowarzyszy dobiega końca.Mnie się Szkocja tak łatwo nie pozbędzie. Moja przygoda trwać jeszcze będzie, wszak Edynburgh zaprasza złaknionego jego piękna eksploratora, by podziwiać jego szlachetne oblicze. 

Z uwagi jednak na obszerność niniejszej relacji, dalej również i jej tematykę – w zasadzie tereny Highlands opisującą, w końcu konieczność stworzenia odrębnej notki Edynburghowi ( zasługuje na to niebywale) poświęconej, pozwolę sobie na zakończenie relacji w tymże miejscu. Klawiatura już milszą w dotyku się staje na samą myśl, że wkrótce o stolicy Szkocji dane pisać jej będzie.